Cố đô Hoa Lư
1/ Vị trí: Cố đô Hoa Lư thuộc xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, cách thủ đô Hà Nội gần 100km về phía Nam.
2/ Đặc điểm: Kể từ năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế ở Hoa Lư thì kinh đô Hoa Lư tồn tại 41 năm (968 – 1009), trong đó 12 năm là triều đình nhà Đinh (Đinh Bỗ Lĩnh lên ngôi hoàng đế, hiệu là Đinh Tiên Hoàng, đặt tên nước là Đại Cồ Việt) và 29 năm kế tiếp là triều đại Lê (người đầu tiên là Lê Hoàn lên ngôi hoàng đế, hiệu là Lê Đại Hành).
Kinh đô Hoa Lư xưa là kinh đô đầu tiên của nhà nước phong kiến trung ương tập quyền Việt Nam có cách đây gần 10 thế kỷ, rộng khoảng 300ha, gồm Thành Ngoại, Thành Nội và Thành Nam, được bao quanh bởi hàng loạt núi đá vòng cung, cảnh quan hùng vĩ, khoảng trống giữa các sườn núi được xây kín bằngđất ken gạch, chân thành có gạch bó, đắp cao từ 8 – 10 mét.
Phía Đông kinh thành có núi Cột cờ – nơi có lá quốc kỳ Đại Cồ Việt, có ghềnh tháp – nơi vua Đinh duyệt thủy quân, hang Tiền nơi lưu giữ tài sản quốc gia, động Thiên Tôn – tiền đồn của Hoa Lư và hang nhốt hổ, báo để xử kẻ có tội.
Đến đời Lê Hoàn đã cho xây thêm nhiều cung điện lộng lẫy: điện Bách Thảo Thiên Tuế, điện Phong Lưu, điện Vinh Hoa, điện Bồng Lai bên tả…
Đến năm 1010, Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Lonh, kinh đô Hoa Lư trở thành cố đô.
Đền vua Đinh được xây theo kiểu “Nội công ngoại quốc” trên nền cung diện chính thuở xưa, uy nghi với ngọ môn quan, hồ sen, núi Giả, vườn hoa, nghi môn ngoại, nghi môn nội cùng ba tòa bái đường, Thiêu hương và hậu cung. Tại bái đường có “Long Sàng” làm bằng đá nguyên khối với đôi nghê đá rất sống động. Tiếp đó là nhà thiêu hương thờ các vị khai quốc công thần. Trong cùng là hậu cung đặt tượng vua Đinh Tiên Hoàng cùng các con trai ông.
Đền vua Lê nằm cách đền vua Đinh chừng 500 mét thờ vua Lê Đại Hành. Đề vua Lê có quy mô nhỏ hơn nhưng có ba tòa: Bái đường, Thiêu hương thờ Phạm Cự Lượng, người có công giúp Lê Hoàn lên ngôi; chính cung – thờ vua Lê Đại Hành (tức Lê Hoàn) ở giữa, bên phải là Lê Ngọa Triều (con trai vua Lê), bên trái là Hoàng hậu Dương Vân Nga.Đền vua Lê còn giữ nhiều dấu tích kiến trúc cổ với những mảng chạm trổ công phu, điêu luyện. Tại đây người ta đã tìm thấy di tích nền cung điện cũ cùng một số gốm sứ cổ. Những hiện vật quý này được lưu giữ tại phòng bảo tàng phía trái khu điện.
Khu di tích Hoa Lư còn có một số ngôi chùa khá đẹp như: chùa Ngân Xuyến (gần chân núi Mã Yên), chùa Nhất Trụ (cách đền vua Lê khoảng 200 mét) thu hút được nhiều du khách đến dâng hương vãn cảnh.
